การทำบุญขึ้นบ้านใหม่ เป็นประเพณีของคนไทยที่ปฏิบัติสืบต่อกันมา เพื่อเสริมสิริมงคลให้แก่ผู้อยู่อาศัย เป็นการแสดงความเคารพต่อพระพุทธเจ้า และเป็นการขอพรให้คุ้มครองรักษาผู้อยู่อาศัยให้อยู่เย็นเป็นสุข โดยมีขั้นตอนและพิธีกรรมต่างๆ ที่ต้องปฏิบัติดังนี้
ขั้นตอนการทำบุญขึ้นบ้านใหม่
- หาฤกษ์ยาม การเลือกวันและเวลาที่เหมาะสมในการย้ายเข้าบ้าน จะช่วยให้การอยู่อาศัยเป็นไปอย่างราบรื่นและมีความสุข
- เตรียมของขึ้นบ้านใหม่ ของขึ้นบ้านใหม่ หมายถึง สิ่งของมงคลที่นำมาเพื่อเสริมสิริมงคลให้แก่บ้านหลังใหม่ ของขึ้นบ้านใหม่ที่นิยม ได้แก่
- พระพุทธรูป
- ดอกไม้ ธูป เทียน
- ผลไม้มงคล
- ขนมไทยมงคล
- น้ำดื่ม ข้าวสาร อาหารแห้ง
- อาหารคาว
- นิมนต์พระ ควรนิมนต์พระจำนวน 3, 5, 7 หรือ 9 รูป มาเจริญพระพุทธมนต์ เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่บ้านหลังใหม่
- จัดเตรียมสถานที่ ควรจัดเตรียมสถานที่ให้สะอาดและเป็นระเบียบเรียบร้อย
- จัดเตรียมอุปกรณ์ ควรเตรียมอุปกรณ์ต่างๆ ให้พร้อมก่อนวันงาน เช่น โต๊ะหมู่บูชา ขันน้ำมนต์ สายสิญจน์ เทียนน้ำมนต์
- ทำพิธีไหว้เจ้าที่ พิธีไหว้เจ้าที่ เป็นการแสดงความเคารพต่อเจ้าที่เจ้าทาง ซึ่งเป็นผีสางเทวดาที่สิงสถิตอยู่ในบริเวณนั้นๆ เพื่อให้อยู่ร่วมกันได้อย่างสงบสุข
- ทำพิธีไหว้พระ พิธีไหว้พระ เป็นการแสดงความเคารพต่อพระพุทธเจ้า เพื่อให้คุ้มครองรักษาผู้อยู่อาศัยให้อยู่เย็นเป็นสุข
- กรวดน้ำ กรวดน้ำเป็นการอุทิศส่วนบุญส่วนกุศลให้กับเจ้ากรรมนายเวรและบรรพบุรุษ
- เจิมบ้าน พระสงฆ์จะเจิมประตู หน้าต่าง และห้องต่างๆ ในบ้าน เพื่อเป็นสิริมงคล
- ไหว้เจ้าที่ เจ้าภาพจะทำการไหว้เจ้าที่เจ้าทาง เพื่อแสดงความเคารพและให้อยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข
- เปิดบ้านให้เข้าอยู่ หลังจากทำพิธีกรรมต่างๆ เรียบร้อยแล้ว ก็ถึงเวลาเปิดบ้านให้เข้าอยู่
การเตรียมของขึ้นบ้านใหม่
การเตรียมของขึ้นบ้านใหม่ ควรเลือกสิ่งของมงคลที่สื่อถึงความเจริญรุ่งเรืองและความเป็นสิริมงคล เช่น
- พระพุทธรูป หมายถึง พระพุทธศาสนา เป็นศาสนาประจำชาติไทย
- ดอกไม้ ธูป เทียน หมายถึง ความสดชื่น ความเจริญรุ่งเรือง
- ผลไม้มงคล หมายถึง ความอุดมสมบูรณ์ ความเจริญรุ่งเรือง
- ขนมไทยมงคล หมายถึง ความหวานชื่น ความรื่นรมย์
- น้ำดื่ม ข้าวสาร อาหารแห้ง หมายถึง ความอุดมสมบูรณ์ ความมีกินมีใช้
- อาหารคาว หมายถึง ความเจริญรุ่งเรือง
นอกจากนี้ ยังมีสิ่งของมงคลอื่นๆ ที่นิยมนำมาเป็นของขึ้นบ้านใหม่ เช่น
- ผ้าขาวม้า หมายถึง ความสะอาดบริสุทธิ์
- ขันน้ำมนต์ หมายถึง ความสะอาดบริสุทธิ์
- เกลือ หมายถึง การขับไล่สิ่งชั่วร้าย
- ตะกรุด หมายถึง ความศักดิ์สิทธิ์
- ด้ายมงคล หมายถึง ความผูกพัน
- รูปภาพพระเกจิอาจารย์ หมายถึง ความคุ้มครองจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์